Antropologia komunikacji stanowi jedną z subdyscyplin antropologii kulturowej (społecznej), dlatego na początku należy krótko przedstawić tę wyjściową dziedzinę nauki, w której przedmiotem badań jest różnorodność kultury w jej wszelkich przejawach ideowych i materialnych [1], [2], [3], [4]. Źródła tych zainteresowań sięgają nowożytnej epoki wielkich odkryć geograficznych. Dalekie podróże do nieznanych wcześniej cywilizacji uświadomiły bowiem Europejczykom, że w świecie żyje wiele społeczności zorganizowanych według modeli zupełnie innych niż zachodnie, posługujących się odmiennymi językami, głoszących własne przekonania religijne i systemy wartości, preferujących oryginalne estetyczne upodobania, a co z tego wynika – zupełnie inaczej opisujących i wyjaśniających otaczający świat. Najpierw problematyka owej różnorodności frapowała głównie chrześcijańskich misjonarzy, a także podróżników, uczonych oraz handlowców. Ich prace i świadectwa, niejednokrotnie bardzo interesujące i trafne w swych wnioskach, stanowiły jednak tylko wstęp do ukonstytuowania antropologii kulturowej, poświęconej tradycjom ludów pierwotnych. Nastąpiło ono w drugiej połowie XIX wieku, kiedy rozpoczęły się prowadzone w tym zakresie regularne badania naukowe.

Początkowo antropolodzy kulturowi nie podejmowali badań terenowych, a reprezentanci pierwszej szkoły tej dyscypliny, zwanej ewolucjonizmem, koncentrowali się na porównawczych studiach tekstów źródłowych, na przykład historycznych i podróżniczych, zawierających omówienia dawnych lub/i dalekich kultur, szukając w ich rozwoju wspólnego mianownika. Szybko jednak okazało się, że bogactwa fenomenów charakteryzujących dorobek egzotycznych i nieznanych ludów nie można w sposób skuteczny i wiarygodny analizować z perspektywy najlepiej nawet wyposażonego księgozbioru i własnej kwerendy. Dlatego kolejne badania były prowadzone już bezpośrednio, w różnorodnych społecznościach rozsianych na całym świecie. Dużą rolę w rozwoju tej dyscypliny odegrała etnografia (etnologia), zajmująca się kulturą ludową społeczeństw Zachodu, odkrywaną na nowo w epoce romantyzmu. W konsekwencji antropologia kulturowa z założenia stała się dziedziną interdyscyplinarną, obejmującą elementy antropologii fizycznej, wspomnianej etnografii, językoznawstwa, archeologii, religioznawstwa, lingwistyki, historii (przede wszystkim społecznej) oraz związanej z nią socjoantropologii i innych nauk.

Takie podejście wymagało przygotowania specyficznych narzędzi metodologicznych, które umożliwiłyby przeprowadzenie obiektywnych badań. Za metody o kluczowym znaczeniu uznano obserwację uczestniczącą oraz wywiady. W wyniku tych prac badawczych powstała bogata dokumentacja zarówno opisowa, jak i ilustracyjna – fotograficzna, a następnie także fonograficzna i filmowa, dotycząca życia w środowiskach plemiennych i wiejskich. Fundamentalnym osiągnięciem antropologii kulturowej była pogłębiona analiza szeroko rozumianego dorobku ludów niepiśmiennych, obejmująca wszelkie wytwory, a także kody kulturowego przekazu.

W drugiej połowie XX wieku pojawiła się konieczność wprowadzenia znaczących transformacji w obszarze teorii i praktyki antropologii kulturowej. Wynikała ona najpierw stąd, że tradycyjne kultury, także ludowe, zaczęły pod wpływem procesów globalizacji stopniowo zanikać, a w każdym razie radykalnie zmieniać swój charakter. Zadawano pytanie, czy w tej sytuacji jest w ogóle zasadne dalsze uprawianie badań antropologicznych i etnograficznych, a także utrzymywanie związanych z nimi akademickich kierunków. Okazało się jednak, że podejścia i metody wypracowane w ramach antropologii kulturowej dają się z powodzeniem przenosić do analiz współczesnych społeczeństw i charakteryzującej je różnorodności. W ten sposób powstały liczne odmiany i subdyscypliny tej dziedziny nauki, takie jak na przykład: antropologia pamięci, antropologia miasta, antropologia obrazu, antropologia wizualności, antropologia organizacji, antropologia reklamy, antropologia doświadczenia, antropologia ciała i wiele innych. Punktem wyjścia tych dziedzin humanistyczno-społecznych jest bogate zaplecze badawcze antropologii kulturowej, jednak dzisiejsze konteksty i stosowane w każdym przypadku metody mogą, nawet znacznie się różnić od narzędzi wypracowanych w ramach dziedziny źródłowej. W tym właśnie szerokim nurcie znalazła się również antropologia komunikacji.

Oczywiście problematyka komunikacji nie była i nie jest wyłącznie przedmiotem badań antropologicznych i ma bardzo stare korzenie. Przypomnijmy, że pojęcie to wywodzi się z języka łacińskiego, w którym wyraz "communicatio" oznaczał łączność, rozmowę, a zarazem wymianę. Ten źródłosłów ilustruje też dobrze zakres współczesnych znaczeń wiązanych z komunikacją, które dotyczą wymiany zdań, a także wzajemnego zrozumienia, przekazu informacji oraz negocjacji przyjmowanych stanowisk. Kwestie dotyczące złożonego procesu porozumiewania się były ważkim tematem już w antyku. Pojawiały się one na przykład w filozoficznych rozważaniach nad retoryką, czyli umiejętnością tworzenia poprawnej, a jednocześnie przekonującej wypowiedzi o charakterze perswazyjnym, a także rozwijających się od epoki hellenistycznej badań filologicznych i lingwistycznych, obejmujących mi.in. prace translatorskie. Ten nurt na trwałe wpisał się w dzieje kultury Zachodu. Także w drugiej połowie XX wieku pojawiły się różne językoznawcze i filozoficzne koncepcje komunikacji [5]. Za Bogusławą Dobek-Ostrowską należy wymienić najważniejsze funkcje komunikacji – dawnej i współczesnej: informacyjną, edukacyjną, identyfikacji osobistej, integracyjną, mobilizacyjną, a także rozrywkową [6].

Antropologowie kultury otwarli dla studiów nad komunikowaniem nową perspektywę, stwierdzając, że nie dotyczą one wyłącznie języka, lecz obejmują cały zespół zachowań i uwarunkowań sytuacyjnych. Toteż aby zrozumieć przedstawicieli różnorodnych kultur, należy poznać obowiązujące w tych środowiskach sposoby kodowania, a zarazem interpretowania komunikatów, które nigdy nie są wyłącznie oralne. Dzięki takiemu podejściu problematyka komunikacji została uznana za integralną część wszelkich antropologicznych badań nad kulturą.

Podsumowując można stwierdzić, że antropologia komunikacji jako subdyscyplina antropologii kulturowej zajmuje się problemem interakcji wynikających z przekazywania informacji za pomocą kodów kulturowych na ich wielu złożonych poziomach, obejmujących przekazy językowe, jak również sygnały wynikające z mowy ciała, wyrażane na przykład mimiką czy gestykulacją [7]. Obecnie niezwykle istotnym przedmiotem analizy pozostają również nowe media, będące platformą komunikacji, prowadzonej na niespotykaną do tej pory skalę [8]. Złożoność obecnej sytuacji wymaga uruchomienia zupełnie nowych badań, pozwalających stwierdzić, w jaki sposób wypracowane do tej pory postawy komunikacyjne funkcjonują i sprawdzają się w rzeczywistości wirtualnej, co ona w nich zmienia, co nowego oferuje oraz jakie niesie ze sobą zagrożenia.